Zanikowe zapalenie skóry, chłoniak i problemy ze snem – nietypowe przejawy boreliozy

Choć o boreliozie mówi się coraz więcej, nadal brakuje powszechnej świadomości na temat skutecznej profilaktyki przeciwko kleszczom. To podstępna choroba, której nietypowy przebieg może znacząco utrudniać diagnozę. Oprócz dobrze znanego rumienia wędrującego, borelioza może objawiać się zmianami zanikowymi skóry, chłoniakiem skórnym, wahaniami nastroju czy zaburzeniami snu. To zaledwie ułamek nieoczywistych symptomów, na które warto zwrócić uwagę.

 

 

Borelioza: Gdzie i kiedy zagrożenie jest największe?

Świadomość chorób odkleszczowych w ostatnich latach rośnie, jednak wciąż zbyt mało osób podejmuje odpowiednie kroki zapobiegawcze, takie jak choćby szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. Tymczasem borelioza (choroba z Lyme) to najczęściej występująca w Polsce zoonoza. Kleszcze mogą przenosić także inne schorzenia, takie jak babeszjoza, bartoneloza, anaplazmoza, riketsjoza czy tularemia.

 

Szczególnie narażone na zakażenie są osoby mieszkające we wschodniej części kraju – najwięcej przypadków odnotowuje się w województwie podlaskim. W skali roku największa liczba zakażeń przypada na trzeci kwartał. Rocznie w Polsce diagnozuje się około 20 tysięcy zachorowań na boreliozę, a co dziesiąty pacjent wymaga hospitalizacji.

 

Nietypowe objawy boreliozy – wyzwanie diagnostyczne

Wiele osób bagatelizuje ugryzienia kleszczy, zakładając niskie prawdopodobieństwo zakażenia (około 2% po ukłuciu). Jednak już kilkudniowy pobyt kleszcza na skórze – co jest wysoce prawdopodobne, ponieważ często wybierają trudno dostępne miejsca – zwiększa ryzyko do ponad 5%.

 

Diagnostyka boreliozy jest utrudniona z powodu jej nietypowych objawów. Prawidłowe leczenie powinno trwać około trzech tygodni, natomiast w przypadku błędnej diagnozy choroba może stać się wieloletnia i przewlekła.

 

Zacznijmy od tych rzadziej spotykanych symptomów. Chociaż rumień wędrujący jest najczęściej wskazywanym i dość charakterystycznym objawem, problem w tym, że nie zawsze się pojawia. U niektórych osób choroba rozwija się podstępnie, manifestując się niespecyficznymi objawami, które łatwo pomylić z innymi schorzeniami:

• Przewlekłe zmęczenie i osłabienie: Niewspółmierne do stylu życia czy obciążenia obowiązkami, często mylone z zespołem przewlekłego zmęczenia lub depresją.

• Objawy skórne inne niż rumień wędrujący: Mogą to być przewlekłe zmiany przypominające zapalenie skóry, zimne kończyny czy zmiany barwnikowe.

• Chłoniak limfocytowy skóry: Pojedynczy, niebolesny guzek o sinoczerwonym zabarwieniu, najczęściej zlokalizowany w okolicy ucha, moszny lub brodawki sutkowej. Częściej występuje u dzieci i zazwyczaj ustępuje po około czterech tygodniach leczenia.

• Przewlekłe zanikowe zapalenie skóry (acrodermatitis chronica atrophicans, ACA): Pojawia się po około 10 latach od zakażenia, zazwyczaj na dłoniach, stopach i dystalnych częściach kończyn. Zmiany są sinoczerwone, obrzękowe, w formie zanikowej. Charakterystyczny jest „objaw błękitnego palca” – zasinienie jednego z palców dłoni lub stopy. Pewne rozpoznanie wymaga potwierdzenia obecności przeciwciał przeciwko krętkom Borrelia w surowicy.

• Bóle mięśni i stawów bez cech zapalenia: Nawracające lub wędrujące bóle, niezwiązane z urazem czy wysiłkiem fizycznym, często ustępujące, by powrócić w innym miejscu.

• Zaburzenia neurologiczne: Mrowienie, drętwienie kończyn, problemy z równowagą, koncentracją i pamięcią („mgła mózgowa”), a także oporne na leczenie bóle głowy.

• Nietypowe porażenia nerwów: Na przykład porażenie nerwu twarzowego (niedowład połowy twarzy), nawet u młodych osób, powinno zawsze skłonić do diagnostyki w kierunku boreliozy.

• Zaburzenia snu: Trudności z zasypianiem, częste wybudzenia, płytki sen niezapewniający regeneracji.

• Zaburzenia nastroju: Napady lęku, drażliwość, obniżony nastrój – mogą być mylnie interpretowane jako pierwotne problemy psychiczne.

• Kołatanie serca i bóle w klatce piersiowej: Zwłaszcza jeśli badania kardiologiczne (np. EKG) nie wykazują nieprawidłowości. Borelioza może prowadzić do zapalenia mięśnia sercowego.

• Zaburzenia widzenia i słuchu: Przemijające pogorszenie ostrości wzroku, szumy uszne, nadwrażliwość na dźwięki lub światło.

• Problemy z układem pokarmowym: Nudności, bóle brzucha, biegunki – rzadziej, ale mogą pojawić się w wyniku reakcji zapalnych.

• Zapalenie stawów: Dotyczy około 10-15% zakażonych osób, zarówno we wczesnych, jak i późnych fazach choroby. Najczęściej obejmuje duże stawy, szczególnie kolanowe, rzadziej ramienne, łokciowe i nadgarstkowe. Objawy to bolesny obrzęk, zaczerwienienie i podwyższona ciepłota stawu, utrzymujące się przez kilka tygodni.

 

Zapobieganie i profilaktyka boreliozy

Borelioza nadal stanowi poważne zagrożenie zdrowotne, zwłaszcza w regionach o wysokiej aktywności kleszczy. Na szczęście, chorobie tej można zapobiegać, stosując odpowiednie środki ochrony:

• Repelenty: Używaj preparatów zawierających substancje aktywne, takie jak DEET lub ikardyna.

• Odpowiednia odzież: Podczas spacerów w lasach czy na łąkach zakładaj długie spodnie, skarpetki i buty, które osłaniają ciało.

• Oględziny po spacerze: Po powrocie z terenów, gdzie mogą występować kleszcze, dokładnie obejrzyj całe ciało, ze szczególnym uwzględnieniem pachwin, zgięć kolanowych, pach i okolic zausznych.

• Prysznic po spacerze: Szybkie umycie ciała po powrocie z natury może pomóc mechanicznie usunąć kleszcze, które jeszcze nie zdążyły się przyczepić.

 

Intensywne badania nad szczepionką przeciwko boreliozie dają nadzieję na skuteczną ochronę w przyszłości.

 

Antybiotyki w profilaktyce boreliozy – kiedy są wskazane?

Profilaktyczne podanie antybiotyku zaleca się tylko w wyjątkowych sytuacjach: po wielokrotnych ukąszeniach przez kleszcze, zwłaszcza w rejonach, gdzie borelioza jest powszechna. Dotyczy to dorosłych osób spoza tych terenów, u których kontakt z kleszczami trwał dłużej niż 36 godzin.

 

Borelioza – choroba o wielu obliczach

Borelioza to „choroba o wielu twarzach”, której objawy mogą przybierać różnorodne formy i naśladować inne schorzenia, takie jak fibromialgia, stwardnienie rozsiane, depresja czy choroby autoimmunologiczne. Dlatego tak ważne jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu lekarskiego, który pomoże zidentyfikować czynniki ryzyka, takie jak kontakt z kleszczami czy pobyt w terenach leśnych i łąkowych. Kluczową rolę w diagnostyce odgrywają również odpowiednie badania – test ELISA oraz test potwierdzający metodą Western blot.